Een vereniging wordt bij meerzijdige rechtshandeling opgericht. Dit betekent dat een vereniging al bestaansrecht kan hebben zodra een aantal personen besluit tot het oprichten van een vereniging. Denk bijvoorbeeld aan het wekelijks bijeenkomen voor een gezamenlijke hobby, bijvoorbeeld voetbal. Het besluit op zich voldoet al om een vereniging op te richten.

Wat kenmerkend is voor alle soorten verenigingen, is dat zij leden hebben. Deze leden kunnen deelnemen aan de activiteiten van de verenigingen en mogen één of meer stemmen uitbrengen in de algemene ledenvergadering. Volgens de wet mag een vereniging geen winst onder haar leden verdelen.

Er bestaan twee soorten gewone verenigingen en twee soorten bijzondere verenigingen. Onder de gewone verenigingen worden de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid en de vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid (informele vereniging) verstaan. De bijzondere verenigingen worden nader toegelicht onder Coöperatie oprichten.

Een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid heeft notarieel verleden statuten, een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid heeft deze notarieel verleden statuten echter niet. Een vereniging kan opgericht zijn door het besluit om bijvoorbeeld wekelijks bij elkaar te komen voor het uitoefenen van een hobby. De vereniging is vanaf het moment dat het is opgericht een rechtspersoon. Deze rechtspersoon is echter niet direct volledig rechtsbevoegd. Pas wanneer de oprichter(s) de statuten laten vastleggen bij de notaris, is dit wel het geval.

Een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid moet worden ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Dit kan de notaris voor je doen nadat de statuten van de vereniging notarieel zijn vastgelegd. De inschrijving bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel is van belang, omdat zonder deze inschrijving iedere bestuurder van de vereniging naast de vereniging hoofdelijk aansprakelijk is voor de rechtshandelingen die hij namens de vereniging verricht.

Wanneer een vereniging haar statuten niet heeft laten vastleggen bij een notaris, betreft zij een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid, ook wel een informele vereniging genoemd. In tegenstelling tot een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid, kan een informele vereniging geen registergoederen verkrijgen en geen erfgenaam zijn. Dit behoeft in de praktijk geen probleem te zijn. Een informele vereniging kan registergoederen namelijk wel huren en er kan bijvoorbeeld bij het opmaken of wijzigen van een testament een legaat worden ingesteld ten behoeve van de vereniging, waardoor de legataris (de vereniging) een som geld uit een nalatenschap zou kunnen krijgen.

De bestuurders van de informele vereniging zijn naast de vereniging hoofdelijk aansprakelijk voor de rechtshandelingen die hij namens de vereniging verricht. Ook na zijn aftreden kan de bestuurder aansprakelijk worden gesteld voor de schulden die zijn ontstaan uit rechtshandelingen die zijn verricht namens de vereniging tijdens zijn zittingsperiode.

Wanneer de informele vereniging zich in het handelsregister inschrijft, zijn de bestuurders van de informele vereniging pas aansprakelijk wanneer de tegenpartij kan aantonen dat de vereniging tegenover die tegenpartij niet aan haar verplichtingen zal voldoen. Dit betekent dat allereerst de vereniging hoofdelijk kan worden aangesproken en pas daarna de bestuurders.

Een vereniging kent de volgende organen:

• de algemene ledenvergadering (AVA);
• het bestuur;
• een toezichthoudend orgaan (de kascommissie of de raad van commissarissen (RVC)).

Aan de AVA komen in de vereniging alle bevoegdheden toe, die door de wet of de statuten van de vereniging niet aan andere organen van de verenigingen toekomen. Denk bijvoorbeeld aan het benoemen van de bestuurders van de vereniging.

Aan het bestuur zijn op grond van de wet verschillende bevoegdheden specifiek toegekend. De bevoegdheden van het bestuur van de vereniging zijn het besturen van de vereniging, het vertegenwoordigen van de vereniging en het opmaken van de jaarrekening van de vereniging. Deze bevoegdheden kunnen statutair worden beperkt. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om te bepalen dat een bestuurder slecht met medewerking van één of meer andere bestuurders de vereniging mag vertegenwoordigen.

Als toezichthouder op de vereniging kan een raad van commissarissen worden ingesteld, en bij ontbreken daarvan een zogenaamde kascommissie. Dit toezichthoudende orgaan heeft als taak toezicht te houden op het jaarverslag, de balans en de staat van baten en lasten van de vereniging.

Meer weten? Stel ons je vraag of maak een afspraak.